جشن سده یکی از بزرگترین اعیاد باستانی ایرانیان است و قدمتی به درازای تاریخ دارد. فردوسی بزرگ علت پیدایش جشن سده را پیروزی هوشنگ شاه بر مار سیاه می داند که طی آن بر اثر برخورد دو سنگ با هم جرقه ای تولید شده و آتش بوجود می آید. وی می سراید:
کی روز شاه جهان سوی کوه
گذر کرد با چند کس هم گروه
پدید آمد از دور چیزی دراز
سیه رنگ و تیره تن و تیزتاز
دو چشم از برسر چو دو چشمه خون
ز دود دهانش جهان تیره گون
نگه کرد هوشنگ با هوش و سنگ
گرفتش یکی سنگ و شد تیز چنگ
به زور کیانی رهانید دست
جهانسوز مار از جهانجوی جست
برآمد به سنگ گران سنگ خرد
همین و همان سنگ بشکست گرد
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ
دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
نشد مار کشته ولیکن ز راز
ازین طبع سنگ آتش آمد فراز
جهاندار پیش جهان آفرین
نیایش همی کرد و خواند آفرین
که او را فروغی چنین هدیه داد
همین آتش آنگاه قبله نهاد
بگفتا فروغیست این ایزدی
پرستید باید اگر بخردی
شب آمد برافروخت آتش چو کوه
همان شاه بر گرد او با گروه
یکی جشن کرد آن شب و باده خورد
سده نام آن جشن فرخنده کرد
ز هوشنگ ماند این سده یادگار
بسی باد چون او دگر شهریار
اما ابوریحان بیرونی در کتاب التفهیم و خیام در نوروزنامه بر این باورند که سر منشاء جشن سده، پیروز فریدون بر ضحاک ماردوش است که به دستور فریدون آتش بر بامها روشن کردند و بدین سان هر ساله مردم به یاد این پیروزی بزرگ آتش می افروزند و جشن می گیرند.
جشن سده خجسته باد
ایرانیان باستان در سی و پنجمین روز از زمستان (پنجم بهمن) جشن نوسره را برگزار می کردند که در واقع پیش درآمدی بر جشن بزرگ سده بود. در این روز ایرانیان با برافروختن آتش، تاریکی و اهریمن را دور کرده و به جشن و پایکوبی می پرداختند.
نیکان ما در ایران باستان معتقد بودند برای شکرگزاری به درگاه آفریدگار بابت نعماتش، باید جشن گرفت و شاد بود و شاد زندگی کرد. لذا این جشن نیز به نوعی سپاسگزاری از حضرت احدیت محسوب می شد.
جشن نوسره گرامی باد
فرا رسیدن سالروز میلاد حضرت امیرالمومنین علی (ع) و روز پدر گرامی باد
درد این خسته ی هجران به دوا نزدیک است
وان کدورت که تو دیدی به صفا نزدیک است
می دهد بخت مرا مژده که از حضرت دوست
نامه ای می رسد و پیک صبا نزدیک است
ادامه مطلب ...
دوم بهمن در تقویم ایرانیان باستان مصادف با جشن بهمنگان است. وهومن یا بهمن یکی ازامشاسپندان است که گویند حضرت زرتشت به یاری وی به پیامبری رسیده است. بهمن فرشته موکل حیوانات مفید نظیر بهایم و ماکیان است و از این رو خروس نماد جشن بهمنگان می باشد. بهمن به معنای اندیشه نیک و کاملترین خردمند می باشد.
نکته جالب این است که در هزاران سال پیش پدران ما روزی را به بزرگداشت مقام حیوانات مفید اختصاص داده و در این روز کشتن حیوانات ممنوع بوده و ظاهرا گوشت هم در این روز نمی خوردند و خوراگ گیاهی طبخ می کردند.
جشن بهمنگان را بهمنجه، بهمنجنه و بهمنجان هم نامیده اند.
جشن بهمنگان خجسته باد