شهید آمریکایی مشروطه

آمریکایی‌های اندکی هستند که چیزی در مورد «هوارد کانکلین باسکرویل» شنیده باشند اما بیشتر ایرانی‌ها او را می‌شناسند. باسکرویل اهل ایالت نبراسکا بود، از مدسه الهیات پرینستون فارغ‌التحصیل شد و به عنوان یک مبلغ «پرزبیتری» به ایران رفت. او در سال 1907، بیست و سه سال داشت. باسکرویل فرد ایده‌آل‌گرایی بود که در دوران ایده‌‌آل‌گرایی می‌زیست.

یک سال پیش از ورود باسکرویل به ایران، مظفرالدین‌شاه که بیمار بود تسلیم خواست عموم برای برقراری مشروطیت شده بود و ایرانی‌ها پیش‌نویس نخستین قانون اساسی در تاریخ 25 قرنی خود را تدوین کرده بودند.

پارلمانی به نام «مجلس» تشکیل شد و هر شهر برای خود یک انجمن انتخاب کرد. تبریز که باسکرویل در آنجا به عنوان معلم کار می‌کرد، مرکز مشروطه‌خواهان بود و انجمن این شهر نقش هدایت ملی جنبش را برعهده گرفت. بسیاری از ایرانیان مطمئن بودند که دیگر زمان تغییر فرارسیده است.

اما شاه در ژانویه 1907 (دی 1285) فوت کرد و فرزندش محمدعلی شاه طرفدار روسیه و فرد مستبدی بود که به مخالفت با انقلاب مشروطه برخاست. قزاق‌های او که تحت فرمان افسران روس بودند به مجلس حمله کرده و آن را به توپ بستند. مشروطه ملغی اعلام شد و سیاستمداران، روزنامه‌نگاران و رهبران مشروطه به دار آویخته شدند.

مردم تبریز که توسط نیروهای سلطنتی محاصره شده بودند دست به مقاومت زدند. باسکرویل به جای این‌که امنیت کنسولگری آمریکا را انتخاب کند، به مشروطه‌خواهانی پیوست که از لحاظ نفرات و تجهیزات در موضع ضعف بودند. جمله معروفی از باسکرویل وجود دارد که می‌گوید: «تنها فرق من با این مردم، زادگاهم است و این فرق بزرگی نیست».

باسکرویل فرماندهی 150 سرباز را برعهده گرفت که وظیفه‌شان دفاع از استحکامات شهر بود. پس از 3 هفته در 19 آوریل 1909 (30 فروردین 1288) زمانی که در حال رهبری ماموریتی برای شکستن محاصره نیروهای سلطنتی و آوردن غذا به دورن شهر بود، گلوله‌ای به قلبش اصابت کرد و در دم جان سپرد. در آن زمان 24 سال و 9 روز داشت.

یکشنبه 30 فرودین 1388، یکصدمین سالگرد درگذشت او است و علی‌رغم سردی روابط دولت‌های ایران و آمریکا، باسکرویل همچنان به عنوان سمبل آرمان و اصول آمریکایی تکریم می‌شود.

در سال 2005 محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت ایران از تندیس باسکرویل در خانه مشروطیت تبریز پرده برداشت. شخصی هنوز بر مزارش در تبریز گل‌های رز زرد و تازه قرار می‌دهد. 

 

«موطن آدمی را بر هیچ نقشه ای نشانی نیست! موطن آدمی تنها در قلب کسانی ست که دوستش می دارند!» 

منبع: ایمیل ارسالی یکی از دوستان